Tijdens de bijeenkomst werd dit vraagstuk beantwoord door experts en ervaringsdeskundigen uit Indonesië, Turkije en Nederland. Volgens professor in de geschiedenis Azyumardi Azra (één van de gastsprekers) uit Indonesië verweert de moslimpolitiek in Indonesië zich niet tegen democratische principes, maar baseert deze zich juist op die principes. Volgens hem draagt de Pancasila, de filosofische basis van de Indonesische staat die is ontworpen door Soekarno in 1945, bij aan de democratie. De Pancasila is de belichaming van principes als liefde voor het volk, één godsdienst en democratie. Volgens professor Azyumardi Azra, leveren deze principes positieve stimulans op ten opzichte van internationale betrekkingen en democratisering. De professor noemde het bezoek van president Barack Obama als voorbeeld. Obama, die vorig jaar november Indonesië bezocht, noemt het land als voorbeeld en inspiratiebron voor de wereld. Miljoenen mensen met verschillende overtuigingen en opvattingen leven samen in vrijheid. Volgens Obama wordt er heel wat gedaan aan diversiteit en democratisering in Indonesië. De heer Orhan Hikmet Azizoğlu, gastspreker en oprichter/voorzitter van de International Universities Council (IUC), meent dat ook Turkije, met zijn seculiere en neoliberale regime, zich inspant voor de democratisering. Volgens hem worden de sociale en politieke organisaties in Turkije gezien als een vorm van betrokkenheid van religieuze krachten, maar tegelijkertijd ook als seculiere krachten in de politiek. Hierbij is Turkije op zoek naar dialoog en democratie. Hoewel Indonesië en Turkije een tussenweg probeert te vinden in de democratie, hebben beide landen nog te kampen met bijvoorbeeld armoede, corruptie en gewelddadige uitbarstingen tussen bepaalde bevolkingsgroepen.
Vanuit een antropologisch oogpunt bekeken, herbergt het vraagstuk of islam verenigbaar is met de democratie een essentialistische visie over zowel democratie als islam. Islam wordt door mensen in het westen vaak geassocieerd met landen als Iran en Saudi-Arabië. Er wordt vaak vergeten dat bijvoorbeeld Indonesië ook een islamitische samenleving heeft met hun eigen democratische cultuur en hun eigen beleving van democratie. Volgens Nikolaos van Dam (gastspreker tijdens het symposium), voormalig ambassadeur in het Midden-Oosten en Indonesië, denken veel Nederlanders dat “islam”, “moslims” en “Arabieren” hetzelfde zijn terwijl bijvoorbeeld “Arabieren” en “islam” een grote diversiteit kennen. Ook worden veel lokale gebruiken, zoals eerwraak en vrouwenbesnijdenis toegeschreven aan islam terwijl ze niks met elkaar te maken hebben. Hierdoor hebben mensen (door gebrek aan kennis en door de media) een verkeerd beeld van islam. Islam wordt dan door bijvoorbeeld Geert Wilders gezien als een achterlijke, wrede godsdienst die het niet is, zo redeneert Van Dam. Volgens hem zijn islam en democratie wel verenigbaar en hoeven ze ook niets met elkaar te maken hebben. Door de (politieke) angst voor islam in Nederland en Europa, wordt het potentieel van diversiteit meestal afgewezen, terwijl ook vergeten wordt dat de islam al lang deel heeft uitgemaakt van de Europese geschiedenis. Nikolaos van Dam heeft met zijn ogen gezien dat islam en democratie wel verenigbaar is, maar de vraag is of de democratie in Nederland ruimte biedt voor de diversiteit van islam?
Het symposium islam en democratie is een eerste van drie symposia. Het tweede zal gaan over islam en liberalisme en de derde over islam en gender. De data hiervan volgen nog. De Dutch Consortium of Migrant Organizations reageert hiermee op de heersende anti-islam klimaat in Nederland en Europa. Geen reactief, maar proactief beleid. Het symposium zal inspiraties en inzichten bieden door dialoog en ontmoeting met elkaar.