Niet lang na zijn inauguratie is de Amerikaanse president Donald Trump begonnen met het weren en uitzetten van ongedocumenteerde immigranten. In november schreef Janne Heederik een artikel over ongedocumenteerden in Amerika en misvattingen die rondom dit onderwerp de ronde doen. Via organisaties in Amerika (die zich inzetten voor de rechten van ongedocumenteerden) hoorde zij steeds meer verontrustende berichten van deportaties, ook voor een groep jonge ongedocumenteerden die dacht dat ze beschermd waren. Het lijkt daarom ook nu nog belangrijker om misverstanden aan te kaarten: wie zijn de ongedocumenteerden van Amerika? Hoe leven zij in de ‘illegaliteit’ en wat voor bijdrage leveren zij aan de Amerikaanse maatschappij?
De Verenigde Staten: het land van de American Dream, waar iedereen het kan maken als je maar hard genoeg werkt? Amerika is ook het land waar ruim 11 miljoen mensen in de illegaliteit leven. Zij zijn ‘ongedocumenteerd’: mensen zonder officiële verblijfstatus. Toch woont de meerderheid van hen al meer dan 10 jaar in de Verenigde Staten.
Leven in de illegaliteit
Gabriëlla zit op haar bank in de kleine kelderwoning in Iowa City. Onder de plastic kerstboom in de hoek liggen cadeautjes die haar kinderen morgenochtend mogen uitpakken. De kerstboom, de cadeautjes, de kleding van de kinderen, bijna alles heeft Gabriëlla gekregen van een lokale kerk. Een vrijwilligster van de kerk legt uit dat de kerk twee ongedocumenteerde gezinnen ondersteunt, en met de feestdagen betekent dat ook zorgen voor iets extra’s.
Gabriëlla woont al 14 illegaal jaar in Amerika. “Ik ben constant bang”, vertelt ze, “er is altijd de angst dat ik word opgepakt en mijn kinderen kwijtraak. Het enige wat ik wil is werken en voor mijn gezin zorgen.” Ze vluchtte als jonge zwangere vrouw uit Guatemala, waar ze door het geweld en gebrek aan economische kansen geen toekomst meer zag. Haar leven in Amerika wordt gekenmerkt door constante verandering: doordat ze altijd het werk achterna reist, woonde ze op meer dan zes verschillende plekken, en werkte ze in de horeca, de landbouw, en in fabrieken.
Trump
Ongedocumenteerden hebben geen geldig identificatiebewijs, waardoor hun toegang tot sociale voorzieningen beperkt is, ze weinig rechten hebben, en niet legaal kunnen werken. Tijdens zijn campagne beweerde presidentskandidaat Donald Trump dat ongedocumenteerden niet bijdragen aan de maatschappij en veel kosten meebrengen voor de overheid. Het tegendeel is waar: de meeste ongedocumenteerden werken en betalen ook belasting. In tegenstelling tot legale arbeiders profiteren ze echter niet van de voordelen, zoals sociale voorzieningen, en werken ze vaak onder slechte en gevaarlijke omstandigheden.
De meeste ongedocumenteerde migranten zijn werkzaam in landbouw, horeca of industrie. Gabriëlla werkte soms 14 uur achter elkaar, maar kreeg slechts 8 uur uitbetaald, en per uur minder dan het minimumloon. Ook heeft zij net als veel anderen mishandeling en seksueel misbruik meegemaakt op het werk. Ze praat er niet graag over, maar vertelt dat werkgevers alle macht hebben, omdat ze kunnen dreigen je aan te geven bij de immigratiedienst. Het is een constante afweging tussen zorgen voor inkomen en onzichtbaar blijven voor de Amerikaanse overheid.
Onzichtbare rechten en kansen
Toch is de situatie van ongedocumenteerden niet uitzichtloos. Ook zonder papieren hebben zij rechten. Niet alleen worden zij beschermd door de internationale rechten van de mens, ook op nationaal niveau zijn er rechten die voor hen gelden. Zo staat er in de nationale arbeidswet van Amerika dat alle arbeiders, legaal of niet, loonbescherming krijgen, veilige werkomstandigheden moeten hebben, en niet urenlang aan een stuk door mogen werken. Veel ongedocumenteerden zijn zich hiervan echter niet bewust en zijn bang om uitgezet te worden als ze opkomen voor hun rechten.
Lokale hulporganisaties spelen bij de oplossing van dit probleem een grote rol. In Iowa City is er een NGO die zich inzet voor ongedocumenteerde arbeiders. Door campagne te voeren, lokale kerkgemeenschappen te bezoeken, en bijeenkomsten te organiseren, proberen ze bewustzijn te creëren over de rechten en mogelijkheden van ongedocumenteerden. Ook Gabriëlla bezoekt regelmatig deze bijeenkomsten. Organisaties zoals deze bieden daardoor een stabiele basis voor ongedocumenteerden en hielpen ook Gabriëlla meer balans te vinden tussen opkomen voor haar rechten en het risico om uitgezet te worden verkleinen.
Toch een identificatiekaart
In Iowa City heeft dit zelfs geleid tot de invoering van een lokale identificatiekaart, die niet op federaal niveau geaccepteerd wordt, maar lokaal wel uitkomst biedt voor ongedocumenteerden. Met deze pas kunnen ongedocumenteerden bijvoorbeeld een bankrekening openen, en een bibliotheek-abonnement of huurcontract afsluiten. Lokale initiatieven als deze bieden daarmee velen een perspectief. Het toont de paradox tussen beleid en werkelijkheid: terwijl politiek Amerika debatteert over de toekomst van de 11 miljoen ongedocumenteerden, proberen de ongedocumenteerden zelf hun levens te leiden en deel te nemen aan de samenleving. Ongedocumenteerden blijven illegaal werken en wonen, terwijl ze belasting betalen maar geen sociale voorzieningen kunnen krijgen. Maar meer bewustzijn over hun situatie kan hen helpen vooruit te denken.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op de website van OneWorld