De reis tot nu toe in vogelvlucht
Door Rowan Hordijk
De financiële crisis van 2008 heeft een maatschappelijk debat ontketend dat veelal draait om de vragen: hoe, waarom en door wie? Dit vormde voor mij als antropologie student de aanleiding om juist de vraag “wat nu?” te stellen. In deze blog beschrijf ik hoe ik als antropoloog grip probeer te krijgen op het reilen en zeilen binnen de Nederlandse financiële sector. Mijn zoektocht ben ik gestart in De Nieuwe Poort; in het hart van het Nederlandse financiële district en een ontmoetingsplek voor young professionals en andere locals. Het is een dynamische plaats waar van alles gebeurt, waaronder het volgende.
De voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken, een partner van een hedgefund en een antropoloog zitten onder leiding van een dominee in een discussieruimte op de Zuidas. Dit klinkt als de opmaat van een goede grap, maar dat is het zeker niet. Het is één van de middagen van de Young Financials Dialogen. Tijdens deze bijeenkomsten onderzoeken jonge bankiers wat er moet veranderen in de financiële sector. De vraag die deze middag centraal staat is: “wat is betrouwbaarheid?” Gastspreker Piet Hein Donner trapt hier dan ook mee af. “En dan vragen jullie een politicus om over dit onderwerp te praten?,” grapt hij. De zaal reageert met een luid gelach.
Het optimaliseren van je veldwerk
In dezelfde periode dat ik naar deze bijeenkomst ging, hield ik gesprekken met oud-klasgenootjes en vrienden die werkzaam zijn in de financiële sector. Zo werd duidelijk waar mijn focus zou liggen en waar mijn onderzoekspopulatie zich zou bevinden: op de Zuidas. Een ogenschijnlijk te belopen centrum, dat niet veel groter is dan het rurale dorp in Guatemala waar ik twee jaar eerder onderzoek verrichtte. Na een rondleiding door een advocatenkantoor, met naar schijnt de mooiste trap van Nederland, wist ik het zeker. Hier ga ik niet gemakkelijk als spreekwoordelijke fly on the wall rondfladderen. Een vraag die ik daardoor snel moest beantwoorden was: hoe native kan ik gaan?
Als antropoloog heb je een aantal mooie skills om uit te putten, waarbij ik vindingrijkheid wel de belangrijkste vind. Je bent al jaren gewend om aan vrienden en familie te pitchen wat je nu ook alweer op de universiteit doet. Ook in het veld moet je hier creatief mee zijn. Van onderwerpen als operational lease of debt and equity had ik namelijk nog geen kaas gegeten. Conclusie; ik kon niet doorgaan voor bankier, fiscaal jurist of accountant. Daarom besloot ik me te profileren als corporate antropoloog met kennis van organisatieculturen.
Onderzoek- en identiteitsmanagement
Na deze reality check moest ik toch echt gaan beginnen. “Zorg dat je tijdens een project in scope, time en budget blijft,” vertelde een hoogleraar ons tijdens de master Culture, Organisation and Management. Ik zie nu pas een analogie met mijn onderzoek, want alleen dit laatste is gelukt. Twee, drie maanden vliegen voorbij when you are having fun, want plezier heb ik zeker in het veldwerk dat ik verricht. Van een Skypegesprek met een International Sales Officer uit een Londense bank, het volgen van colleges over financiën en ethiek, tot het bijwonen van een kerstverhaal op de Zuidas: veldwerk verrichten is netwerken voor gevorderden.
Gaandeweg ben ik me gaan realiseren dat cultureel relativisme misschien wel moeilijker is op te brengen als je er onbewust vanuit gaat dat iedereen om je heen tot dezelfde cultuur behoort, inclusief jezelf. Een filosofische vraag, die ik heel anders beantwoordde dan de overige financestudenten in de collegezaal, illustreert dit. “Explain in your own words what value is,” vroeg de ethiekhoogleraar ons. De woorden die uit de zaal kwamen waren importance, utility, scarcity en revenue minus cost. Ik dacht meer aan freedom, brotherhood en love. Beide antwoordcategorieën waren gelukkig goed en konden prima naast elkaar bestaan. Dit was voor mij een opluchting en ik was weer een inzicht rijker.
De eerder genoemde dominee, Ruben van Zwieten, nam in een ander college het woord. “People of 18 years old shouldn’t study finance. You can learn this during a bootcamp in one or two weeks. No, you should study something that develops the right brain.” Net zoals tijdens het gesprek met de jonge bankiers, wilde hij de financestudenten meegeven dat numeriek excellent zijn, gepaard moet gaan met empatisch vermogen. De dominee wees me, net als Joris Luyendijk, weer eventjes op het feit waarom juist antropologen in dit veld moeten duiken. Want als ergens inlevingsvermogen key is, dan is het wel in ons vak. Zo, nu weer vol goede moed verder.
Rowan Hordijk (24) is master student Culture, Organization and Management aan de VU Amsterdam. Als corporate antropoloog specialiseert hij zich momenteel in verandermanagement binnen de financiële- en gezondheidssector. Daarnaast is hij nauw betrokken bij zijn oude Universiteit en antropologie-afdeling in Utrecht, om de huidige generatie te enthousiasmeren voor het leven op de arbeidsmarkt. Je kunt Rowan volgen via Twitter @RowanHordijk of linken via LinkedIn.