Door: Maria Krom
Antropologisch onderzoekers in Portugal voelen de heersende economische recessie en de daaruit voortvloeiende bezuinigingen aan den lijve. Afgelopen maand werden zij, en hun collega’s in andere wetenschappelijke disciplines, geconfronteerd met een ongekend forse korting op hun salaris. De drastische manier waarop de korting wordt doorgevoerd heeft veel verontwaardiging opgeroepen onder de academische instituten waar de onderzoekers werkzaam zijn, en geleid tot veel onrust onder de getroffen onderzoekers.
De onderzoekers, waaronder zich ook buitenlandse wetenschappers bevinden, werken allen op contract in het kader van het programma ‘Wetenschap 2008’ (Ciência 2008), dat gefinancierd wordt door FCT, de Portugese Stichting voor Wetenschap en Techniek. Deze stichting, vergelijkbaar met haar Nederlandse naamgenoot, is verantwoordelijk voor de financiële ondersteuning van de onderzoeksinstituten in Portugal, waar het merendeel van de onderzoekers bij aangesloten zijn, en voor de verstrekking van onderzoeksbeurzen aan onder andere promovendi.
Als gevolg van de wereldwijde recessie die in 2008 begon, bevindt ook de Portugese economie zich in een diepe crisis. De situatie verslechterde begin 2011 door de val van het voorgaande Portugese kabinet. De huidige Portugese regering werd in het voorjaar van 2011 onder curatele gesteld van de zogenoemde ‘troika’ gevormd door het Internationaal Monetair Fonds, de Centrale Europese Bank en de Europese Commissie. Dit leidde tot een verdere aanscherping van de bezuinigingen op overheidsuitgaven. De salariskorting waarmee onderzoekers in Portugal nu worden geconfronteerd zijn een direct gevolg van deze bezuinigingen en treffen vrijwel iedereen die in overheidsdienst werkt.
De getroffen wetenschappers, en de onderzoeksinstituten, zijn dan ook niet zozeer verontwaardigd over de salariskorting op zich, alswel over de wijze waarop deze nu wordt doorgevoerd. Als de Stichting haar plannen doorzet, wordt op het salaris van de betreffende onderzoekers in een periode van slechts drie maanden een bedrag ingehouden van vierduizend euro. Een korting die gefaseerd over zestien maanden uitgespreid had moeten worden. Concreet betekent dit dat de betreffende onderzoekers hun salaris in de komende drie maanden gereduceerd zien tot het schamele bedrag van honderdzeventig euro.
Vanaf het moment dat de betreffende salariskorting werd aangekondigd, in 2011, hebben onderzoeksinstituten en individuele onderzoekers vergeefs geprobeerd om bij de Stichting voor Wetenschap en Techniek duidelijkheid te krijgen over het tijdstip waarop de bezuiniging zijn beslag zou krijgen. In een protestbrief gericht aan de Stichting, en opgesteld in samenwerking met de antropologische onderzoeksinstituten waar zij werkzaam zijn, hebben de getroffen antropologen te kennen gegeven dat ze de wijze waarop de bezuiniging nu wordt doorgevoerd beschouwen als een gebrek aan respect voor hun competenties en voor de waarde van wetenschappelijk onderzoek, en een ondermijning van de doelstellingen die ten grondslag liggen aan de wetenschappelijke programma’s in het kader waarvan zij gecontracteerd zijn.
Deze programma’s, ingesteld om het wetenschappelijk onderzoek in Portugal een kwalitatieve impuls te geven, hebben naast Portugese onderzoekers ook veel buitenlandse onderzoekers aangetrokken wat, volgens de onderzoeksinstituten, de productie van wetenschappelijke kennis in Portugal enorm ten goede is gekomen. De reactie van de Stichting voor Wetenschap en Techniek op de protestbrief is nog niet bekend.
Maria Krom is als promovenda in de Culturele Antropologie verbonden aan het CRIA – Center for Research in Anthropology. Dit inter-institutioneel onderzoeksinstituut verenigt antropologisch onderzoekers werkzaam aan de New University of Lisbon, de University of Minho, de University of Coimbra, en het ISCTE, en is het nationale antropologische platvorm voor wetenschappelijk onderzoek (http://cria.org.pt). Maria’s specialisatie richt zich op beeldvorming in en door cultuur, cultuurpolitiek, en museologie. In het kader van haar promotie onderzoekt zij welke rol de traditionele antropologische thema’s identiteit, gemeenschap en erfgoed spelen in een hedendaags volksfeest in Portugal, Spanje en Brazilië.