Levens van onder andere een Perzische winkelier, een Latijns Amerikaanse slotenmaker, een Afro-Amerikaanse televisiedirecteur en zijn vrouw, twee Afro-Amerikaanse autodieven en een Koreaans paar, komen met elkaar in botsing. De film ‘Crash‘ legt slechts verklaringen af zonder een oordeel te geven. Het is een film die de verwevenheid van verschillende ordeningsprincipes laat zien, ordeningen die cultureel antropologe/sociologe Joane Nagel in haar boek Race, Etnicity and Sexuality: Intimate Intersections, Forbidden Frontiers behandelt. Deze principes zorgen voor enorme spanningen in het dagelijks leven. Volgens Nagel heeft iedereen te maken met verschillen op grond van sekse, etniciteit, klasse en seksualiteit, deze bepalen iemand’s sociale positie in de maatschappij.
De regisseur brengt duidelijk in beeld hoe complex de multiculturele samenleving is in Amerika. Een gespannen samenleving die niet gebaseerd is op één eenheid, maar een samenleving waarbij er onderscheid gemaakt wordt gemaakt tussen ‘Ik’ als de witte superieure categorie en de ‘Ander’ als de zwarte inferieure categorie. Met zwart wordt in deze context iedereen bedoeld die niet wit is. Dus ook Latijns-Amerikanen, Afro-Amerikanen, Indiërs. En met wit word iedereen bedoeld die niet zwart is. Zulke scheidslijnen kunnen heel beangstigend zijn voor mensen vanwege het uitsluitende karakter. Het komt overeen met ‘Ik’ en ‘De Ander’ en duidt aan dat er een afgebakend gebied is waarbinnen sommige mensen erbij horen en anderen niet.
Iedereen in de wereld heeft zijn vooroordelen over elkaar. Volgens Nagel’s boek Race, Etnicity and Sexuality: Intimate Intersections, Forbidden Frontiers worden angsten, verlangens, vooroordelen, en dergelijke gevormd door rassenkaarten (‘racial mapping’) die wij en anderen door onze verschillende referentiekaders, in ons hoofd hebben. Het zijn mentale weergaven van de samenleving, waarin soms harde grenzen de verschillende groepen afbakenen. Volgens Nagel is etniciteit (in een rassenkaart) van een individu een onderhandelde sociaal feit . Hiermee bedoelt Nagel de manier hoe een individu zelf denkt wat zijn of haar etniciteit is ten opzichte van wat anderen denken wat de etniciteit is van de individu. Individuen hebben een portfolio van etnische identiteiten, waarvan sommige min of meer opvallend zijn in verschillende situaties en verschillende omgevingen. Een voorbeeld hiervan is de scene waarin de Afro-Amerikaans echtpaar discussiëren over een dramatische voorval, waarin de vrouw beweert dat haar man zich voordoet als iemand anders, een ‘andere’ etniciteit. Haar man dacht, om de ‘andere’ etniciteit aan te nemen, de dramatische situatie zal versnellen en positief zal resulteren.
Zwarten kunnen onderling ook racisten zijn en ook witten kunnen onderling op basis van etniciteit superieur voelen ten opzichte van elkaar. Dit geeft een ander beeld weer van de beelden en ideeën die mensen van racisten hebben. De stereotype beeld dat racisten kaalgeschoren blanke mannen zijn, word in de film tegengesproken. Een voorbeeld van het onderlinge racisme uit zich in de scène waarbij de Latijns Amerikaanse slotenmaker ruzie heeft met de Perzische winkelier. De Perzische man sprak onvoldoende Engels. Beiden vonden dat de hun etnische groep de rechtvaardiging was voor de onvoldoende kennis van de taal en van het vak en loopt de onderhandeling uit op een conflict.
In de film wordt het duidelijk dat ras, etniciteit en gender een rol spelen in de identiteitvorming. Een dramatisch voorbeeld hiervan is de eerder besproken scene bij een Afro-Amerikaans echtpaar. Zij worden aangehouden door twee agenten. De vrouw word hierbij lichamelijk betast door de witte agent terwijl haar man moest toekijken. Zij voelde zich vernederd. De agent ervan genoot misbruik te maken van zijn machtspositie. Racisme en op genderverschillen gebaseerd geweld spelen zich vaker af als er sprake is van machtsverschillen, bijvoorbeeld als de ene persoon een gewapende gezagsdrager is en de andere niet.
De kijker wordt met confronterende scènes op harde feiten gedrukt over racisme, genderongelijkheid, etnocentrisme en klassenongelijkheid. Met deze film heeft Paul Haggis een politiek statement gemaakt waarin hij de spanningen van de Amerikaanse multiculturele samenleving weergeeft. Hij heeft het verborgen racisme van Amerika in beeld willen brengen, en maakt duidelijk dat het op alle drie niveaus aanwezig is. Zowel op het individuele, het symbolische als het structurele niveau. Opvattingen, het symbolische niveau, liggen zo diep verankerd in normen en waarden. Deze normen en waarden zijn ‘sturend’ voor veel gedragingen van individuen. Binnen diverse instituties zoals het gezin, de school, het politieapparaat, de wetgeving worden deze opvattingen veelal structureel in stand gehouden en manifesteren zich zodoende ook op individueel niveau.
Om toe te groeien naar een samenleving die zoveel mogelijk vrij is van racisme, genderongelijkheid, etnocentrisme en klassenongelijkheid, zouden we moeten beginnen bij onze basisaannames, we zouden onze normen en waarden zorgvuldig moeten beschouwen om te kijken waar we grenzen kunnen doorbreken in plaats van ze te bevestigen. Zoals de film laat zien, kan de verwevenheid van diverse ordeningsprincipes leiden tot onderlinge vooroordelen, conflicten en ongelijke toegang tot bronnen.
Bron:
Nagel, J
2003 Race, Etnicity and Sexuality: Intimate Intersections, Forbidden Frontiers.
New York: Oxford University Press.
Trailer ‘Crash’: http://youtu.be/durNwe9pL0E