Dehumanisering, we associëren het met de genocide in Rwanda, de concentratiekampen van Hitler en de gruweldaden die gepleegd worden door organisaties als ISIS en Al Shabaab, zoals ook afgelopen week weer in Garissa, Kenia. Maar we staan er niet bij stil dat dehumanisering niet alleen maar plaatsvindt middels moord en marteling, noch dat het uitgevoerd wordt door een beperkte groep mensen die handelen vanuit een of andere overtuiging, hetzij de islam, hetzij patriottisme. Wij doen hier allemaal aan mee. Dehumanisering is het ontmenselijken van slachtoffers. En hoewel wij het niet met een zwaard of met geweld doen, is de uitwerking net zo sterk, zo niet sterker. Ons wapen is interesse of beter gezegd misplaatste interesse of zelfs desinteresse.
Het werd weer eens pijnlijk duidelijk tijdens de gebeurtenissen rond de aanslag in Garissa. In Parijs worden tien mensen vermoord en heel Europa staat stil. Wereldleiders voeren een stoet van meer dan een miljoen mensen aan en men spreekt zijn verontwaardiging uit. Wat doen wij echter voor de 149 onschuldig vermoorde studenten in Kenia? Of voor de duizenden mensen die jaarlijks worden afgeslacht in Syrië, Irak of Jemen. Het is een ver van ons bed show! Wijzelf zijn ogenschijnlijk niet in gevaar. Men stelt wel eens dat er een link is tussen de hoeveelheid aandacht die er is in de media en de afstand tot het verhaal; geografische afstand, gevoelsmatig en de ernst van de gebeurtenis. In een wereld waar afstanden door mondialisering lijken te verdwijnen, zou dit minder van toepassing moeten zijn, zou je denken.
Afstompend respect
Het klopt, wij krijgen dagelijks te maken met veel gruwelijkheden, we moeten keuzes maken en we raken afgestompt. De media overschrijdt in haar zoektocht naar meer publiek bepaalde grenzen. De schokkende foto’s van de slachtoffers in Garissa, samengedreven en overhoopgeschoten door een paar idioten, genereren heel wat commotie. De media schiet hiermee echter totaal haar doel voorbij. Het publiceren van de foto’s dehumaniseert deze mensen. Maar waar ik me nog het meest over opwind is dat het publiek accepteert dat dit gebeurt. Waar is ons respect voor de slachtoffers?! Het publiceren van de foto’s is als zout in de wonden van de achterblijvers wrijven. Zij zullen die beelden nooit meer uit hun geheugen kunnen wissen. Bovendien spelen we met deze houding in op wat de daders willen. Hun doel is immers om de slachtoffers te portretteren als minderwaardig. Als beesten die op de meest gruwelijke manier mogen worden afgeslacht. Waarom doen wij daar aan mee?
Associatie
Wat nog kwalijker is, is het feit dat we beter weten. Toen er foto’s werden gepubliceerd van slachtoffers van de MH-17-crash schreeuwde iedereen moord en brand. We wilden de slachtoffers herinneren voor wie ze waren en niet als lichaamsdelen in een verlaten veld. Maar ja, dat zijn ‘onze’ doden. Natuurlijk, het is menselijk om je te identificeren met slachtoffers en dat gaat makkelijker wanneer dit een blanke medelander is dan een Afrikaanse student ergens in ‘verweggiestan’. We claimen solidair te zijn. Maar zou dit dan niet voor iedere medebewoner van deze door mondialisering kleiner wordende wereld moeten gelden?
Gezicht geven
Er zijn lichtpuntjes. Er is een burgerinitiatief opgezet om de slachtoffers in Garissa te herdenken zoals ze waren en niet om wat er van hen overbleef. De tweets van Edith Honan, onderdeel van dit initiatief, geven een gezicht aan deze mensen met de hashtag #147isnotjustanumber. Honan verzamelt de verhalen bij nabestaanden die voor identificatie naar het mortuarium komen waar de slachtoffers liggen. Volgens Honan is het niet moeilijk om te praten met de mensen. Zij delen graag hun verhaal om de slachtoffers te herdenken zoals ze waren. Niet om wat er van hen is gemaakt door Al Shabaab, de falende overheid, de hongerige media, maar vooral ook door het stilzwijgende merendeel van ons, die het nieuws consumeert zonder te bedenken wat de gevolgen zijn.
Respectvol consumeren
Natuurlijk is het lastig om aan alles wat er in de wereld plaatsvindt evenveel aandacht te besteden. Iedereen leeft in zijn of haar eigen context, gevormd door de fysieke omgeving, ervaringen, connecties en nog veel meer. Maar laten we in ieder geval wat meer stilstaan bij wat we zien en lezen en bij welke rol wij daar zelf in spelen. Op een respectvolle manier media consumeren, aankaarten wanneer er grenzen worden overschreden en hierin geen onderscheid maken tussen ‘ons’ en ‘zij’, wie het ook mogen zijn.
Foto: Associated Press