Esther Platteeuw is master student Social and Cultural Anthropology aan de VU. Op dit moment schrijft zij haar scriptie over de invloed van seksualiteitsvoorlichting op het dagelijkse leven van jongeren in Oost-Uganda en de rol van de mobiele telefoon. Voor Antropologen.nl deelde zij haar ervaringen. Lees haar blog hier!
Op een warme dag in maart loop ik in de straten van Jinja Town op weg naar het internetcafé ‘The Source’. Met Ugandese radiomuziek in mijn oren zonder ik me af van de blikken, handgebaren en het ‘Mzungu’ geroep waar je als blanke veel mee geconfronteerd wordt in deze Afrikaanse stad. Ik ben net een straat overgestoken waarna mijn aandacht van een Ugandees popliedje naar de realiteit op straat wordt getrokken, ‘Esther’, ‘Esther’ hoorde ik opeens. Automatisch draai ik mijn hoofd om en zie daar de stralende lach van een Ugandese meid van ongeveer dezelfde leeftijd als ik. Ik kijk haar aan maar herken haar niet meteen. Een gevoel van schaamte dringt binnen, wat versterkt wordt doordat ze mij bij mijn naam aansprak, wat duidt op een persoonlijke band. Na een paar tellen van onbegrip en vliegensvlug nadenken, besef ik dat een vriendin voor me staat. “Oh, it’s you, Fatima!”, zeg ik enigszins opgelucht. “Yeah, it’s me”, reageert ze, “I changed my hair, haha”.
Inmiddels ben ik, na drie maanden onderzoek onder jongeren naar de invloed van seksualiteitsvoorlichting en de rol van de mobiele telefoon in de relatie tussen jongens en meiden, weer terug in Nederland. Bovenstaande situatie heeft zich helaas nog een aantal keer herhaald, maar gelukkig niet met dezelfde vriendin. Sunny Bergman bracht het constant veranderen van haarstijl onder vrouwen in Uganda al eerder in beeld in haar documentaireserie ‘Sunny side of sex’. Vrouwen legden uit dat ze soms wekelijks naar de kapper gaan om hun uitstraling te veranderen met als doel aantrekkelijk te blijven voor hun man. Met hun kappersbezoek hoopten ze de kans op vreemdgaan te verkleinen door er steeds anders uit te zien en niet als ‘saai’ te worden bestempeld.
Deze focus op het uiterlijk en daarmee ook de steeds veranderende haarcoupe zag ik ook terug bij meiden in Jinja District; van een weelderige afro coupe, naar kort stijl haar tot roze lange vlechtextensies. Naast het feit dat ze het zelf ook mooi vinden, is het voor meiden ook een manier om aantrekkelijk te zijn voor jongens. Ondanks dat liefdesrelaties en seks door zowel ouders, school, religieuze leiders en de gemeenschap niet worden aangemoedigd, komen ze wel voor. Daarbij is de keuze van jongens om wel of geen relatie met een meisje te beginnen of om wel of geen seks te hebben vaak op het uiterlijk gericht; dit geldt vooral voor niet- of laagopgeleiden. Het hebben van mooi ‘fresh’ haar zet je als meisje meer in de schijnwerpers. Bovendien is er altijd een competitie gaande onder Ugandese meiden. Want of je nou een relatie hebt of niet, de kans is altijd erg groot dat jouw vriend ook andere vriendinnen heeft en dus kan het van het één op andere moment zomaar over zijn. Jouw haar kan ervoor zorgen dat je net dat streepje voor hebt op de andere meiden.
Vanzelfsprekend zit er ook een mindere kant aan het steeds vernieuwen van je haar: de kosten. Haarextensies en de kapper kosten geld en doordat veel meiden vaak niet het kapitaal hebben om dat zelf te betalen maakt dat ze nog afhankelijker van hun vriendjes. Het is onder deze jongeren namelijk de gewoonte om voor of na seks geld of cadeautjes uit te wisselen, waarbij het vaak de jongen is die het geld of cadeautje aan het meisje geeft. Dan is de volgende vraag natuurlijk of deze jongeren een condoom gebruiken wanneer ze seks hebben. Want hebben deze jongeren kennis over contraceptie? Ja, vaak wel. Maar doordat er zoveel meer aspecten meespelen dan alleen het hebben van kennis, betekent dit niet direct dat er een gedragsverandering onder jongeren plaatsvindt. Terugkomend op Fatima; die vergaf mij gelukkig dat ik haar niet direct herkende. Een paar dagen later kochten we samen haarextensies en vlocht ze ook mijn haar in.
Deze blog is eerder verschenen op standplaatswereld.nl.