Op het filmfestival Movies That Matter werd met de documentaires ‘Born This Way’ en ‘God Loves Uganda’ aandacht geschonken aan de in de media veel besproken problemen rondom homoseksualiteit. De eerstgenoemde documentaire gaat in op de problemen waar homoseksuelen mee worstelen in Kameroen. De tweede documentaire focust op de evangalistische beweging in Oeganda die achter de campagne voor de antihomo wetgeving zit.
Born This Way
In ‘Born this Way’ worden verschillende homoseksuelen in Kameroen gevolgd. Hun verhalen laten duidelijk de problemen en gevaren zien waar zij mee te maken krijgen. Zo moet Cedric halsoverkop verhuizen nadat hij is aangevallen en met de dood bedreigd. Daarnaast is er aandacht voor de rechtszaak van Esther en Pascaline. Een lesbisch koppel dat is opgepakt voor hun geaardheid en dat wordt bijgestaan door Alice Nkom, de eerste zwarte vrouwelijke advocate in Kameroen. Om Esther en Pascaline te beschermen worden zij overgebracht naar het ‘Alternatives Cameroun’. Het centrum is een plaats van hoop voor hen, een plek waar zij zichzelf kunnen zijn en steun vinden. De documentaire laat zien hoe deze groep kracht put uit Westerse muziekiconen zoals Lady Gaga. ‘Ze laat ons zien dat we mogen zijn wie we zijn’.
Het centrum mag bestaan omdat ‘Alternatives Cameroun’ zich profileert als AIDS preventie en behandelcentrum. Maar het is meer dan dat; het probeert mensen van de LGBT gemeenschap op alle mogelijke manieren te steunen door middel van juridisch en psychisch bijstand, maar dient voornamelijk als sociaal vangnet. Het is een zware strijd, maar het is mooi om te zien hoe het centrum verandering brengt in het leven van mensen die voorheen totaal geïsoleerd waren.
 |
Op de foto: Yves Yomb [bron: moviesthatmatter.com]
Na de vertoning van ‘Born This Way’ schoof Yves Yomb, directeur van ‘Alternatives Cameroun’, aan voor een Q&A. Uit het publiek kwamen veel vragen over de gevaren en zijn keuze om in Kameroen te blijven. Yves: ‘Er zijn inderdaad veel gevaren. Zo is het centrum nadat de film klaar was afgebrand, brandstichting, maar niemand is opgepakt… geen prioriteit’. Maar Yves is heel stellig wanneer het aankomt op vluchten: ‘Wie zet het werk voort wanneer ik – of de andere voorvechters – wegga uit Kameroen? Er zijn duizenden problemen in de wereld waar men zich ook mee bezig moet houden. Uiteindelijk zullen we het werk zelf moeten doen, hoe gevaarlijk het ook is’. Op mijn vraag of de organisatie hulp krijgt van LGBT groepen in andere Afrikaanse landen of de diaspora uit Kameroen in het Westen, antwoord Yves: ‘Nee, geen van beiden. Wel heb ik gesproken met leden van de Oegandese diaspora en dat kan een begin zijn.’
Met het oog op de andere documentaire ‘God Loves Uganda’ en de problemen in Oeganda vroeg ik Yves ook welke overeenkomsten er zijn tussen Kameroen en Oeganda. ‘We worstelen met hetzelfde stigma, maar de context is anders. Zo is er minder internationale aandacht vanwege het gebrek aan financiële stakes in Kameroen. Bovendien is Kameroen met name katholiek, wat problematisch is, maar de evaganlistische bewegingen die actief zijn in Oeganda hebben hier geen grip. Na het aantreden van de nieuwe paus hebben we zelfs wat hoop gekregen. Zijn uitspraak ‘wie ben ik om homoseksuelen te veroordelen?’ is ingeslagen als een bom en kan voor verandering zorgen’.
God Loves Uganda
De documentaire ‘God Loves Uganda’ geeft een inkijkje in de campagne van de Amerikaanse evangelische beweging om de in hun ogen ‘seksuele immoraliteit’ uit te bannen. Volgens de beweging is Oeganda nu ‘Ground Zero’ geworden en homoseksualiteit is het speerpunt.
Wat opvalt in de documentaire is de manier waarop de beweging te werk gaat: met een marketing strategie en indoctrinatie. Dit laatste sluit aan op de manier waarop men in Oeganda geschoold wordt: luisteren, geen tegenspraak maar het voorgelegde als waarheid aan te nemen. Een manier die nog doet denken aan de koloniale tijd. De rol van de Amerikaanse jongeren die als missionaris naar Oeganda komen is ook opmerkelijk. Ook zij worden geïndoctrineerd voor hun vertrek, bovendien houden zij totaal geen rekening met de culturele context waarin zij zich begeven, deels door een gevoel van superioriteit, deels door onwetendheid. Deze houding komt duidelijk naar voren in de film wanneer zij naar een afgelegen dorp worden gestuurd om te prediken.
Het geld van de beweging heeft hen veel macht opgeleverd in de politiek. Parlementslid David Bahati werd betrokken in de strijd en was degene die de inmiddels aangenomen anti-homowet heeft voorgesteld in het Parlement. Het is zeer verontrustend om het gebrek aan een scheiding tussen staat en kerk te zien. Bovendien kun je je afvragen wat de drijfveer van een Bahati en Ssemba is. Deze twee prominente Oegandese medestanders van de beweging horen inmiddels tot de rijkste mensen van Oeganda en hebben beiden een huis in Amerika.
 |
Anne Karthaus (l) tijdens de Q&A na ‘God loves Uganda’
Vlak voor het vertonen van de documentaire werd ik, in mijn hoedanigheid als voorzitter van de Oegandadag gevraagd om mee te werken aan de Q&A die op de documentaire zou volgen. Voor mij was het geen prettige documentaire om naar te kijken; ik werd opstandig van de ignorance en tegelijkertijd gecalculeerde houding van de beweging. Duidelijk is dat homoseksualiteit niet hetgeen is waar het de beweging om gaat, het wordt slechts als kruiwagen gebruikt door evangalisten om hun macht uit te breiden. Voor de Oegandese medestanders is het daarnaast een manier om uiting te geven aan, zoals Peter Geschiere ook aangeeft, antiwesters sentiment. Een pijnlijke tegenstelling wordt ook duidelijk: antiwesters sentiment dat gepredikt wordt door westerlingen.