Antropologe Ineke Roex verdedigde op 25 april in Amsterdam haar proefschrift Leven als de profeet in Nederland, over het spanningsveld tussen Islam en democratie. Een proefschrift dat uitkomt in een tijd waarin, in het politieke en publieke debat, veelal de mening wordt geuit dat de Islamitische religie onverenigbaar is met de kernwaarden van de democratie.
Een orthodoxe stroming binnen de Islam die ernaar streeft een pure en authentieke vorm van Islam te herstellen, en daarmee stelt de enige waarheid in pacht te hebben, noemt zich de Salafi beweging. Het bestaan van de Salafi beweging in Nederland roept vragen op over het samengaan van zulk een beweging met de kernwaarde van de liberale democratie: autonomie, waaruit het recht op vrijheid van religie, meningsuiting, vereniging en uittreding voortvloeien.
Om de schending van het recht op autonomie te kunnen meten, onderzocht Roex in welke mate er in de Salafi beweging mogelijkheid is tot terugtrekking uit deze beweging. Zij doet dit aan de hand van drie indicatoren: 1) procedurele onafhankelijkheid (de afwezigheid van geweld en dwang); 2) kennis van rechten, exit-mogelijkheden en alternatieven, wat Roex civic competence noemt; en 3) de mate van isolatie.
De voor sommigen misschien verrassende conclusie is dat de Salafi beweging in Nederland autonomie (op dit moment) niet schendt. Er is in Nederland sprake van procedurele onafhankelijkheid en kennis van rechten en exit-mogelijkheden. Verder stelt Roex dat er van isolement geen sprake is, vanwege de organisatorische structuur en de praktijk van de Salafi beweging in Nederland, die verre van eenduidig en afgebakend is. Hoewel de Salafi beweging op ideologisch niveau zeer onverdraagzaam is, leidt dit in de praktijk juist tot scherpe discussies en verdeeldheid, wat de individuele vrijheid binnen de organisatie vergroot, stelt Roex.
Roex geeft expliciet aan dat het belangrijk is dat autonomie gewaarborgd blijft in deze gemeenschap, zodat deze zich, op termijn, niet alsnog transformeert in een antidemocratische beweging. Zij legt daarbij een duidelijke en belangrijke rol neer bij de politiek en media, die in hun taalgebruik de Salafi beweging soms neerzetten als een homogene eenheid, wat juist niet aan de orde is.
Een interessante en zeer noodzakelijke studie, naar een klein gedeelte van onze landgenoten, die de gemoederen de afgelopen jaren flink heeft bezig gehouden.